Art. 7. [Formy ochrony zabytków]Formami ochrony zabytków są: 1)wpis do rejestru zabytków; 1a)wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa; 2)uznanie za pomnik historii; 3)utworzenie parku kulturowego; 4)ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Art. 8. [Organ prowadzący rejestr zabytków; księgi składające się na rejestr]1. Rejestr zabytków, zwany dalej "rejestrem", dla zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków. 2. Rejestr prowadzi się w formie odrębnych ksiąg dla zabytków: 1)nieruchomych; 2)ruchomych; 3)archeologicznych. Art. 9. [Wpis zabytku nieruchomego do rejestru zabytków]1. Do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. 2. W trybie określonym w ust. 1, do rejestru może być również wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a także nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku. 3. Wpis do rejestru historycznego układu urbanistycznego, ruralistycznego lub historycznego zespołu budowlanego nie wyłącza możliwości wydania decyzji o wpisie do rejestru wchodzących w skład tych układów lub zespołu zabytków nieruchomych. 3a. Informację o wszczęciu postępowania w sprawie wpisania zabytku nieruchomego do rejestru oraz o ostatecznym zakończeniu tego postępowania wojewódzki konserwator zabytków przekazuje niezwłocznie właściwemu staroście. 3b. Informację o wszczęciu postępowania w sprawie wpisania zabytku nieruchomego do rejestru do czasu ostatecznego zakończenia tego postępowania podaje się do publicznej wiadomości na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej starostwa powiatowego, na obszarze którego znajduje się zabytek, a ponadto w siedzibie właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków lub w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscowości, w której znajduje się zabytek. 3c. Przepis ust. 3b nie narusza przepisu art. 61 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 94 niniejszej ustawy. 4. Wpisanie zabytku nieruchomego do rejestru ujawnia się w księdze wieczystej danej nieruchomości na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie decyzji o wpisie do rejestru tego zabytku. 5. Decyzja o wpisie zabytku nieruchomego do rejestru, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, stanowi podstawę wpisu w katastrze nieruchomości. 6. Na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków informację o wpisie zabytku nieruchomego do rejestru ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym. 7. Wpisy, o których mowa w ust. 4 i 5, są wolne od opłat. Art. 10. [Wpis zabytku ruchomego do rejestru zabytków]1. Do rejestru wpisuje się zabytek ruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek właściciela tego zabytku. 2. Wojewódzki konserwator zabytków może wydać z urzędu decyzję o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę albo wywiezienia za granicę zabytku o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej. 3. Zabytek ruchomy stanowiący dobro kultury, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 maja 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury (Dz. U. poz. 1086), podlega z urzędu wpisowi do rejestru. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego informuje wojewódzkiego konserwatora zabytków o zaistnieniu podstaw do wpisu zabytku do rejestru, przekazując dane zabytku i dokumenty niezbędne do dokonania wpisu. Art. 10a. [Tymczasowa ochrona przed wpisem do rejestru zabytków]1. Od dnia wszczęcia postępowania w sprawie wpisu zabytku do rejestru do dnia, w którym decyzja w tej sprawie stanie się ostateczna, przy zabytku, którego dotyczy postępowanie, zabrania się prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku. 2. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, dotyczy także robót budowlanych objętych pozwoleniem na budowę albo zgłoszeniem, a także działań określonych w innej decyzji pozwalającej na ich prowadzenie. 3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do zabytku służącego obronności i bezpieczeństwu państwa. Art. 11. [Wpis do rejestru zabytków - wyłączenia]Do rejestru nie wpisuje się zabytku: 1)wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa; 2)wpisanego do inwentarza muzeum; 3)wchodzącego w skład narodowego zasobu bibliotecznego.

Krakowski Rynek Główny to obowiązkowy punkt na szlaku każdego turysty. Ten największy średniowieczny rynek w Europie to prawie idealny kwadrat o boku 200 m. Wytyczony został w wyniku tzw. Wielkiej Lokacji miasta Krakowa na prawie magdeburskim w 1257 roku. Nadanie praw miejskich oznaczało także wytyczenie rynku głównego oraz bardzo regularnego systemu wychodzących z niego ulic. Układ ten, choć zaburzony przez pewne nieregularności, o czym za chwilę, jest bardzo czytelny i widoczny po dziś dzień. Teoretycznie z każdego narożnika rynku miały wychodzić dwie ulice ułożone prostopadle w stosunku do siebie (jak np. ulice św. Anny i Wiślna w narożniku południowo-zachodnim). Jednak już w narożniku południowo-wschodnim mamy zamiast tego jedną ulicę, Grodzką, wychodzącą ukośnie. Tak jak i inne nieregularności na Rynku, jest to pozostałość po przedlokacyjnej osadzie — trzeba tu podkreślić, że miasto nie było lokowane na surowym korzeniu! Stąd też pewne zaszłości, które wywarły wpływ na ostateczny kształt. Będąc już w temacie osobliwości Rynku, należy wspomnieć o najważniejszym budynku na nim się znajdującym — o bazylice Mariackiej, usytuowanej ukosem względem poszczególnych jego pierzei. Oczywiście to także świadczy o przedlokacyjnej metryce tej szacownej budowli. Kolejnym świadectwem zamierzchłych czasów sprzed lokacji w 1257 roku jest kościół św. Wojciecha, położony bardzo nietypowo na płycie Rynku. Obiekty, jakie możemy dziś podziwiać w czasie spaceru po Rynku Głównym w Krakowie, to wspomniana Bazylika Mariacka, choć gwoli formalności dodać należy, że jej adres to nie Rynek Główny a Plac Mariacki. Jej charakterystyczna, smukła sylwetka zwieńczona dwiema wieżami nierównej wysokości to główna dominanta Rynku. Następnie oko turysty napotyka pomnik Adama Mickiewicza, popularnie zwany „Adasiem” a nieopodal — prastary, romański jeszcze, niewielki kościół pod wezwaniem św. Wojciecha. Centralnym obiektem są oczywiście Sukiennice — budynek bogaty w piękne, renesansowe formy (słynna attyka zwieńczona galerią maszkaronów!), w którym można kupić pamiątki, oglądnąć sztukę polską XIX w. (na piętrze) oraz — od 2010 roku, zejść do jedynego w Europie na taką skalę urządzonego muzeum podziemnego, prezentującego życie codzienne w średniowiecznym Krakowie oraz zobaczyć relikty najstarszych budynków, zachowanych tylko w dolnych kondygnacjach. To muzeum to istna kopalnia wiedzy o średniowiecznym Rynku. Wizyta w nim pomoże nam zrozumieć, dlaczego Rynek był tak obszerny i dlaczego obecnie jest stosunkowo pusty. Polecamy! Rynek zawsze był strategicznym punktem w mieście. To tutaj od wieków odbywały się najważniejsze uroczystości i wydarzenia wagi państwowej, dość wspomnieć Hołd Pruski oraz przysięgę Tadeusza Kościuszki inaugurującą insurekcję, oba wydarzenia upamiętnione są na płycie odpowiednimi tablicami. To na Rynku też wymierzano sprawiedliwość (tu pracował kat, tu ulokowany był pręgierz), ale zanim skazany poniósł karę, musiał zostać osądzony. I tak przechodzimy na drugą stronę Rynku i docieramy do tematu rady miejskiej i Ratusza. Ta krakowska krzywa wieża o wysokości 70 metrów, dziś jedynie pozostałość budynku sprzed wieków, w swoich podziemiach mieściła izbę tortur! Zaraz obok wieży ratuszowej turyści zwracają uwagę na nowoczesną rzeźbę „Eros spętany” autorstwa Igora Mitoraja, która nadaje całości założenia nowoczesnego sznytu. Słynna „głowa” stanowi też ulubione miejsce na „photo opportunity”.

plan miasta krakowa z zabytkami